Overzichtskaart van het eerste traject. De blauwe nummers verwijzen naar de foto's hieronder. De detailkaarten van A'dam WP en het hoofdkantoor met remise staan verderop. Nummers bij de onderstaande foto's met een * hebben een link naar Google Maps Streetview.

 

Op 17 december 1880 passeerde de akte van oprichting de notaris H.C. Boelhouwer te Watergraafsmeer en daarmee was de Naamloze Vennootschap Gooische Stoomtram, gevestigd te Watergraafsmeer een feit. Amper een maand later ging de schop de grond in voor de aanleg van het baanvak Amsterdam-Diemerbrug. Al op 17 mei 1881 kon dit baanvak van 4,7 km feestelijk in gebruik worden genomen, maar is daarmee net een dag later begonnen dan de bekende blauwe tram ofwel de NZH (STM) tussen Hillegom en Leiden.

Aan de Middenweg in Watergraafsmeer verrees het hoofdkantoor van de Gooische Stoomtram met daarachter een ruime remise met emplacementen en houten werkplaatsen.

In 1881 werden er 8 tramlocomotieven geleverd door de firma Henschel und Sohn uit Kassel, 32 personenrijtuigen en 6 goederenwagons van de firma Beijnes uit Haarlem.
In 1882 volgden nog eens 8 tramlocomotieven, 7 personenrijtuigen en 11 goederenwagons. Hiermee maakte de oprichter-directeur Ir. C. Bok eigenlijk een te voortvarende start want op 1 januari 1883 vond er al een directiewisseling plaats. Tot de nieuwe directeur werd jonkheer J.H. van Reigersberg Versluijs benoemd. Na hem waren er nog enkele directiewisselingen met uiteindelijk de heer F.M. Augustijn die vanaf 1898 het bedrijf 40 jaar lang op energieke en moderne manier in stand wist te houden.

 

1. Loc 7 in de remise achter het hoofdkantoor aan de middenweg (zie ook 14 en 15). Deze loc kwam in 1904 in bedrijf en werd geleverd door de fa. Henschel und Sohn (bron 1)

2. Het plaatskaartenloket aan de Mauritskade in 1902. Vanaf 1901 wordt er naast de ritten naar het Gooi elk half uur een lokaaldienst gereden vanaf Amsterdam Weesperpoort (WP) naar de Hogeweg en dit werd later uitgebreid tot Diemerbrug. Elk uur kon men naar Muiderberg reizen en eenmaal in de twee uur naar Laren. (bron j.)

2a*. Amsterdam Weesperpoort (WP) in ca 1902 met linksboven de toegang tot het emplacement van de Gooische Stoomtram (bron ZA)

2b. Amsterdam Weesperpoort (WP) in ca 1913. Rechts een stukje van de kap van het Rhijnspoorstation. Links de Singelgracht, midden-achter de schoorsteen van de Amstelbrouwerij aan de Mauritskade (bron b.)

2c. Amsterdam Weesperpoort (WP) in 1920 met linksboven het nieuwe stationsgebouw van de Gooische Stoomtram dat in 1909 werd geopend (bron ZA)

2d*. Straatzijde (Mauritskade) van het stationsgebouw van de Gooische bij Amsterdam Weesperpoort (WP) in ca 1931 (bron j.)

2e. Dezelfde plek, maar iets verder ingezoomd. Bovenop het dak staat de tekst 'Gooische Stoomtram' (bron j.)

2f. Amsterdam Weesperpoort in 1916 met erachter station van de Gooische. (Bron Wij nemen je mee)

2g. Amsterdam Weesperpoort in 1913 met geheel rechts het spoor vanaf de Vrolikstraat. Ongeveer dezelfde plek als 7b. (Bron Wij nemen je mee)

2h. Luchtfoto van WP in 1930 met erachter het station van de Gooische en de opstelsporen met de loodsen (Bron Wij nemen je mee)

3. De andere kant van het stationsgebouw met op de achtergrond de in 1903 verbouwde Beijnes rijtuigen. De passagiers wachten op de tram naar Laren. Op de voorgrond ligt de ketting om de wagens voorbij het wissel te trekken. De huizen rechts in de achtergrond staan aan de Spinozastraat aan de overkant van het water (bron b.)

3a. Plattegrond van het station aan de Mauritskade in een huidige kaart. Daar waar nu de Wibautstraat ligt, was het Rhijnspoor (zie 7a en 7b). En waar nu het Rhijnspoorplein ligt, lag het Rhijnspoor station en ten oosten daarvan dat van de Gooische. Rechtsonder de Vrolikstraat met het dubbelspoor (zie 9e). Met dank aan https://www.amsterdamhv.nl/ voor de aanvullingen.

3b. Dienstregeling en prijzen van Amsterdam Weesperpoort (bron Pierre de Boer, Geheugen van Oost)

4. Loc uit de serie 13-18 bij WP 1924. Loc 18 is gespaard gebleven en rijdt thans op de museumlijn Hoorn-Medemblik samen met de rijtuigen 21 en 22. (bron 1)

5. Middenweg. Aan het einde van de negentiende eeuw waren mensen nog niet erg gewend aan de tram, dit leidde soms tot ongelukken met dodelijke afloop. Een gedichtje uit 1924 herinnert nog aan de beruchte reputatie van de tram: ‘Als de Gooische Stoomtrein komt: Mensch! Pas op je leven! Je zit, komt dat ding er aan, steeds in angst en beven!’. (bron j.)

6. Ook hier de middenweg (bron i.)

6a. De middenweg hoek Kruislaan in 1915. Jarenlang zijn met dit vervoermiddel talloze Amsterdammers, veelal dagjesmensen, heen en weer naar het Gooi gebracht. Populaire bestemmingen waren Muiderberg, dat vóór de afsluiting van de Zuiderzee een belangrijke badplaats voor gezinnen uit de hoofdstad was, en de Brink in Laren waar men poffertjes kon eten. (bron j.)

6b. Middenweg. (bron Arcam)

6c. Middenweg ter hoogte van de kruislaan in 1930. Nadat voetbalclub Ajax hun stadion aan de Middenweg had betrokken, zat de tram bij thuiswedstrijden regelmatig vol met voetbalfans die van en naar station Weesperpoort (WP) vervoert moesten worden. (bron Geheugen van Oost en IamAmsterdam)

6d. Middenweg in 1904 (Bron NH Archief)

6e. Middenweg in 1911 (Bron NH Archief)

7. Station Weesperpoort (WP) in 1922 (bron j.)

7a. Station WP vanuit een luchtballon met links daarvan het station van de Gooische in 1911 (bron Geheugen van Nederland)

7b*. Station WP in de achtergrond met links een staatsspoortrein en rechts de Gooische met lok 11 onderweg naar de Vrolikstraat, ongeveer ter hoogte van de Blasiusstraat. Dit gezien vanaf de seinbrug. Op ditzelfde stuk ligt nu de Wibautstraat (bron j.)

7c. Station WP gezien in westelijke richting, met rechts de Mauritskade. Onderaan bij het rijtje bomen het station van de Gooische (bron Geheugen van Nederland)

8. Stoomrijtuig 1 'de Zus' stamde uit 1908 en werd in 1924 omgebouwd tot benzinemotor rijtuig. De eerste proefrit resulteerde in een ontsporing doordat de stuitnokken van het draaistel niet zuiver waren afgesteld. Deze toepassing van motortractie was de eerste aanzet tot modernisering van het bedrijf (bron 1)

9. Hier kruist 'de Zus' het staatsspoor en rijdt komende vanaf de achtertuinen van de Vrolikstraat (nu ongeveer Populierenweg) de Linnaeusstraat in, om vervolgens de oostergasfabriek die links zit te passeren - 1925. Zie ook detailkaartje Oeterwalerweg (bron 1)

9a. Nagenoeg hetzelfde punt in 1903 vanaf de andere kant gezien, waarbij de tram de Oeterwalerweg in rijdt om vervolgens af te slaan langs de achtertuinen van de Vrolikstraat. De Linaeusstraat heette tot 1878 de Oetewalerweg, naar het vroegere dorpje Oetewaal of Houtewaal, gelegen aan de vroegere zeedijk ter hoogte van de huidige Muiderpoort. (bron 1)

9b. Loc 14 passeert daar vlakbij met rijtuig 21 de Oostergasfabriek aan de Linnaeusstraat (bron j.)

9c. Loc 4 op de Vrolikstraat. Links wordt er druk gewerkt aan de staatssporen (bron j.)

9d. Ongeveer dezelfde combinatie even verderop bij de Linnaeusstraat (bron j.)

9e. Met de invoering van de motortractie werd in 1930 de naam van het bedrijf gewijzigd van Gooische Stoomtram in N.V. Gooise Tramweg Maatschappij (GoTM).

Een Motortram uit Laren met toegevoegd een open rijtuig langs de achtertuinen van de Vrolikstraat richting Weesperpoortstation 1934 (bron j.)

9f. Kruising SS komende van de Linnaeusstraat richting WP langs de achtertuinen van de Vrolikstraat in 1937 (bron 1)

9g. Werkzaamheden aan het staatsspoor dat in 1939 omhoog wordt gebracht en voorzien wordt van bovenleidingen (bron j.)

9h*. In 1939 is het staatsspoor omhoog gebracht om de Linnaeusstraat met een stalen brug te kunnen kruisen. Het lange wachten voor de spoorbomen is dan voorbij (bron j.)

9i. De situatie nadat de stalen brug en de verhoging t.b.v. het staatsspoor is gerealiseerd. Kijkend in noordelijke richting met een aftakking van het staatsspoor naar de gasfabriek rechtsboven en linksonder het dubbelspoor langs de Vrolikstraat (bron c)

9j. Grote motortram 14 in de Linnaeusstraat, 1936 (bron j.)

9k. Het spoor is omhoog gebracht (1939) en het seinhuis verdwenen. De brug over de Linnaeusstraat is net zichtbaar. (Bron Spoor 2)

10. De Middenweg was eind 19e eeuw een lange open weg zoals in de meeste polders (bron j.)

10b*. Tolbrug (Oeterwalerbrug) over ringvaart Watergraafsmeer(polder) ca. 1925. Hier lag een dubbel spoor t.b.v. kruisende trams. Om de klim van vier en een halve meter te kunnen overwinnen moest er soms opnieuw een aanloop worden genomen of werd een reserveloc vanuit de remise opgeroepen die de te zware tram kon opduwen (bron 1)

10c. Dezelfde tolbrug vanaf de andere kant. Links Linnaeusstraat en rechts na de brug wordt het Middenweg (bron zi.)

10d. Dezelfde Oeterwalerbrug over de ringvaart aan het begin van de Watergraafsmeer (Bron Vrienden WGM)

11. Gezellige drukte in 1927 op WP. De linkse tram staat klaar voor vertrek naar Laren. Aan de rechter zijde staat de extra tram richting Muiderberg gereed met als laatste rijtuig 24 van WüMAG Görlitz. De 22 rijdt nog op Hoorn Medemblik (bron 1)

12. In 1929 gaat de Gooise rijden met motorrijtuigen (hier de 10 en de 12). Deze werden geleverd door Nordwaggon uit Bremen en kregen de nummers 10-19. Vanaf die tijd hebben de motorwagens en gesloten rijtuigen de bruine en beige kleuren. Vandaar deze kleuren op deze site. (bron 1)

13. Motorwagen met rijtuig voor WP (links) ca 1930. Vanaf begin dertiger jaren werd de concurrentie van de autobus steeds groter. Toch gaf menigeen de voorkeur aan de motortrams die veel comfortabeler waren. (bron d)

13a. Voor een enkele conducteur deed de 'Gooise moordenaar' zijn naam weer eer aan als hij ondanks de kopwanddeur toch tussen de motorwagen en de aanhangwagen kwam te vallen en werd vermorzeld door de wielen. Hier een gereedstaande tram op WP in 1932 (bron 1)

13b. Nagenoeg dezelfde plek, iets dichterbij (rechts) het stationsgebouw van de Gooise in 1934 (bron ZA)

13c. Bij het Weesperpoortstation staat een robuuste tram: de motorwagen 17 met de 54 en 58 erachter. Tegenwoordig zouden we zoiets waarschijnlijk “light rail” noemen. De foto is gemaakt op 22 mei 1938. (bron NVBS W.D.J. Cramer - 119.324D)

13d. Aanhangrijtuig 50 had twee afdelingen: roken en niet roken. Ze boden ruimte aan 32 zitplaatsen en 26 staanplaatsen en hadden goede rijeigenschappen. De serie 50-55 werd in 1930 geleverd door de fa. MAN. In rijtuig 50 heeft eens brand gewoed als gevolg van het vlamvatten van de betimmering rond de schoorsteen van de antraciet gestookte kachel. Bij alle MAN rijtuigen is de rookafvoer toen beter geïsoleerd. (bron 1)

13e. Motortram 12 (bron onbekend)

13f. Motortram 13 (bron onbekend)

13g. In 1939 wordt Amsterdam Weesperpoort afgebroken. Rechts het stationsgebouw van de Gooise Dat niet lang daarna zal volgen - zie 18 (bron ZA)

14*. Moterwagen 10 voor het hoofdkantoor, middenweg 65, ca 1930 (bron 1)

15. Detailkaart van het emplacement Watergraafsmeer. Aanvankelijk stonden er houten loodsen achter het hoofdkantoor aan de Middenweg. Later werden die in steen opgetrokken. Aan weerskanten van het hoofdkantoor de in/ en uitritten. Nadat de Gooise Tramweg Maatschappij het hoofdkantoor verliet in 1940 en verhuisde naar Hilversum, kwam er een Spar supermarkt in het hoofdkantoor. (bron 5)

16*. Vanaf 1924 onderhield de 'Zus' ofwel motorwagen 1 een regelmatige dienst tussen Amsterdam WP en Diemerbrug. Later reed de 'Zus' ook een kwartierdienst tussen Hilversum en Laren. Hier een foto uit 1932 op de Linnaeusstraat (bron 1)

16a. Zelfde plek, andere motortram met MAN rijtuig in 1931 (bron Geheugen van Oost)

17*. Het hoofdkantoor aan de Middenweg met de korte bocht naar achteren waar de remise lag. Jaartal onbekend (bron j.)

17a*. Nog een foto van het hoofdkantoor rechts aan de Middenweg kijkend in de richting Linaeusstraat net voorbij Huize Frankendael in 1905 (bron j.)

17b. Nog een foto van de Middenweg ongeveer ter hoogte van Huize Frankendael (bron j.)

18. In 1939 werd de hoofdlijn Amsterdam-Laren verbusd. Korte tijd bleven er nog trams rijden om de (nog niet op volle sterkte) Benz-bussen aan te vullen. In 1940 wordt ook het stationsgebouw van de Gooische gesloopt. Hierna het bijbehorende krantenbericht. Directeur Augustijn verlaat na 40 jaar eervol het bedrijf (bron j.)

19. Krantenbericht over de afbraak van het stationsgebouw.

20*. De laatste tram van de GTM rijdt in 1939 richting Amsterdam op de Hartveldseweg (Diemen) met van links naar rechts het klooster en het zogenaamde Witte Blok (bron j.).

21. In 1940 gaat lijn 9 (nu lijn 19) van de Amsterdamse GVB vanaf de Mauritskade via de Linnaeusstraat rijden, maar werd nu verlengd naar de Middenweg in de Watergraafsmeer. Hierbij werd gedeeltelijk gebruikgemaakt van de kort tevoren door de GoTM verlaten sporen op de Middenweg.  (foto bron j. en tekst is afkomstig van wikipedia).

Naar begin van deze pagina of reis door naar:

Maak jouw eigen website met JouwWeb